Kolit Əlamətləri və Müalicəsi
 İnsan həyatı boyu bir çox xəstəliyin təhdidi altında qalır. Bəzi xəstəliklər yaş irəlilədikcə qaçılmaz olur. Ürək, şəkər, təzyiq deyərkən ömür keçir. Bir də heç ummadığımız anda ortaya çıxan müalicəsi mümkün olmayan və həyatı kabus halına gətirən xəstəliklər var. Bu xəstəliklərin başında da kolit gəlir. Halsızlıq, qusma, ishal, qəbizlik kimi bir çox əlaməti olan və insanın həyat keyfiyyətini mənfi təsir edən kolitin ən ümumi tərifi bağırsaq iltihablanmasıdır.
 Mütəxəssis bir həkim tərəfindən müalicə edilməsi lazımdır. Dərman müalicələrinin cavab vermədiyi hallarda cərrahi müdaxilələr tələb edən kolit xəstəliyi nəzarət edilməzsə kolon xərçənginə gətirib çıxarır.

 Kolit Nədir?

 Kolit, tibb dilində qalın bağırsaq iltihabına verilən addır. Bir çox növü olan kolit xəstəliyi, bağırsaqlara ciddi zərərlər verə bilər. Həzm sistemini də ciddi təhdid edən kolit xəstəliyi səbəb olduğu qusma, ishal, halsızlıq kimi əlamətlər üzündən insanın həyat keyfiyyətinə ciddi mənfi təsirləri var.
 Ən çox tanınan kolit növləri; Xoralı kolit, Crohn xəstəliyi, spastik kolit, mikroskopik kolit, yoluxucu kolit, dərman allergiyasına bağlı hemorragik kolit, bağırsaq damar xəstəliyi mənşəli işemik kolit və radyoterapiyaya bağlı yaranan radiasiya koliti.


 Xoralı Kolit
 Xoralı kolit, yoğun bağırsaqla məhdud olaraq yoğun bağırsağın hamısının iltihablı, şişli və yaralı olmasıdır. Bağırsaqda əmələ gələn yaralar qanlı və sümüyü ishala səbəb olur. Bəzən alovlanaraq bəzən də sönərək davam edir. İnflamatuar bağırsaq xəstəliyi kimi tanınır. Səbəbi məlum deyil.
İrsi xüsusiyyətlər, immunitet sistemi və ekoloji amillər bu xəstəlikdə amil olaraq qəbul edilir. Yüz mində 79 nəfərdə görülən xoralı kolit gender bölgüsündə fərq göstərmir. Səbəbi bilinmədiyi üçün də tam müalicəsi yoxdur. Yoluxucu bir xəstəlik deyil.

 Crohn Xəstəliyi
 Crohn xəstəliyi, xoralı kolitlə bənzərlik göstərsə də xoralı kolitdən fərqli olaraq yalnız qalın bağırsaqla məhdud deyil. Ağızdan anusa qədər həzm sisteminin hər hansı bir yerində ortaya çıxa bilər. Adətən qalın bağırsaq və nazik bağırsağın birləşdiyi yerdə, ortaya çıxdığı hissəni tutur. Crohn xəstəliyi, avtoimmun xəstəliyi kimi də tanınır.
 Doğuşdan  gələn bir xəstəlikdir. Bədən DNT-dəki bir nasazlıq səbəbindən həzm sistemindəki bir bölgəni təhdid kimi qəbul edir və orada iltihab yaradar. Xoralı kolitdən fərqli olaraq Crohn xəstəliyində bağırsaqlarda yara əmələ gəlmir. Crohn xəstəliyi yüz mində 47 nəfərdə görülür.
 Crohn xəstəliyinin da müalicə yoxdur. İstifadə edilən dərmanlarla nəzarət edilməyə çalışılır. Bir-birinə çox qarışdırılan və uzun tədqiqlər nəticəsində tam olaraq tanınan bu xəstəliklər xronikidir.

 Spastik Kolit Xəstəliyi
 Spastik kolit xəstəliyi, ən çox qarşılaşılan həzm sistemi xəstəliyidir. Həqiqətdə bir iltihablanmanın olmadığı stress və emosional gərginliyə bağlı ortaya çıxan bir haldır. Yoğun bağırsaqda yaranan anormal əzələ hərəkətləri və ya əzələ spazması kimi də tanınır. Bağırsaq əzələ hərəkətlərinə bağlı olaraq qəbizlik və ya ishal kimi normal olmayan ifrazat problemi kimi ortaya çıxır. Səbəbi tam olaraq müəyyən deyil. Buna görə də müalicəsi yoxdur.

 Mikroskopik Kolit
 Mikroskopik kolit, daim ishala səbəb olan bir xəstəlikdir. Kolonoskopiya ilə bağırsaqdan paça alınıb öyrənilməsi ilə müəyyən edilir. Rentgen, ultrasəs kimi üsullarda görünməz. Məlum olan iki növü vardır:
 Kolojenoz kolit: Bağırsaqda zülal təbəqəsi yaranması ilə ortaya çıxır. Kolon, toxumasında qalın bir təbəqə kolojen əmələ gəlmə söz mövzusudur.
 Lenfositik Kolit: Bağırsaqda lenfositlərin toplanması nəticəsində yaranır. Kolojenoz və lenfosit kolitin iki ayrı xəstəlik olduğu, yoxsa eyni xəstəliyin müxtəlif mərhələləri olduğu hələ də araşdırılır.
 Mikrob kolit; Bəzi bakteriya, mikrob, toksin və antibiotiklərin səbəb olduğu bağırsaq iltihablanmasıdır. Sağlam olmayan yemək və içkilər, gigiyenik olmayan şəraitlər mikrob kolitə zəmin hazırlayır. 

 Kolit Xəstəliyinin Müalicəsi
 Kolit xəstəliyi növünə görə müalicə edilir. Həmçinin təbii müalicə üsulu olaraq da adlandıracağımız pəhrizlərlə də dəstəklənir.

 Tibbi Müalicə
 Xoralı kolitin səbəbi bilinmədiyi üçün tam müalicəsi yoxdur. Daim həkim nəzarətində istifadə edilən dərmanlar sayəsində xəstəlik ciddi nisbətdə nəzarətdə saxlanılmaqdadır. Xəstəliyin şiddətinə görə və bağırsaqlarda təsirli olduğu sahəyə görə birmənalı həb müalicəsi və ya əlavə olaraq arxadan imalə müalicəsi həyata keçirilir. Bu dərmanların da təsirsiz qaldığı hallarda damardan və ağızdan kortikosteroid müalicəsi əlavə olaraq həyata keçirilir. Cərrahi müdaxilə zəruri halların xaricində edilməz. Cərrahi müdaxilə ilə də qalın bağırsağın çoxu götürülür.
 Tibbi müalicədə məqsəd xəstənin həyat keyfiyyətini yüksəldərək şikayətlərini azaltmaqdır. Xoralı kolit, həyat müddətini azaldan bir xəstəlik deyil ancaq nəzarət altında saxlamasa kolon xərçənginə səbəb ola bilər.
 Crohn xəstəliyi,  immunitet sistemi xəstəliyi də adlandırıldığı üçün ümumiyyətlə immunitet sisteminə təzyiq edən dərmanlar istifadə edilir. Əsas maddəsi azatioprin olan bu dərmanlar mütləq həkim nəzarətində istifadə edilməlidir. Müəyyən periodlarda qan təhlili aparılaraq qan qiymətlərinə baxılmalı. Çünki immunitet sistemi aşağı salındığı üçün orqanizm müdafiəsi təhlükəyə girə bilər. Bu dərmanın yan təsirlərindən biri də çox nadir görülsə də xərçəngdir.
 Azatioprin orqanizmdə təsirini 3 ay kimi bir prosesdə göstərir. Kilo nisbətən milliqramı müəyyən olunur. Həmçinin Crohn xəstəliyində bağırsağın divarı iltihabla örtüldüyü üçün antibiotik müalicəsi də tətbiq olunur. Həmçinin Crohn xəstəliyinin səbəb olduğu böyrək və öd daşlarının qarşısını almaq üçün xolesterin dərmanları da istifadə edilir. Bu dərmanlarda məqsəd öd şirəsinin böyrək əvəzinə qara ciyərə geri qayıtması və yağ istifadəsini təmin etməkdir.
 Crohn xəstəliyi nazik bağırsaq və yoğun bağırsağın birləşdiyi hissə hissəni bağlaya bilər. Bu vəziyyətdə cərrahi müdaxilə labüddür. O bölgə kəsilərək götürülür. Crohn xəstəliyin hücumların ciddi şəkildə artması və dərman müalicəsinə cavab verməməsi vəziyyətində ölkəmizdə də tətbiq olunmağa başlayan yeni bir üsul tapıldı. "Aferezis" adı verilən qanın filtrlənməsi üsulu ilə xəstəliyə nəzarət altına alınır.Bu üsulla xəstəliyə səbəb olan hüceyrələr qandan təmizlənir. Xəstə gündəlik həyatına davam edir. Həmçinin siqaret Crohn xəstəliyini təkan verən ciddi bir faktordur. Bu xəstələr qətiyyən amma qətiyyən siqaret istifadə etməməlidir. Cərrahi müdaxilə ilə yoğun bağırsaq və nazik bağırsağın birləşdiyi hissə götürülən xəstələr mütləq B12 vitamini istifadə etməlidirlər. Çünki B12 orqanizmdə bu regionda həll oluna bilər.
 Spastik kolit xəstəliyində iltihab olmadığı üçün iltihab edəcək dərmanlar istifadə edilməz. Bunun əvəzinə xəstənin şikayətinə bağlı olaraq dərman müalicəsi tətbiq olunur. Qəbizlik şikayətləri adətən asan müalicə olunur və bağırsaq həssaslıqları aradan qaldırıla bilir.
Təbii Müalicə 
 Kolit xəstəliklərində qidalanma çox önəmlidir. Dərman müalicəsinə əlavə olaraq mütləq pəhriz edilməlidir. Kolit xəstəliklərində süd məhsullarına qarşı bir həssaslıq inkişaf edə bilər. Laktoza intoleransi olaraq adlandırılan bu vəziyyət varsa qətiliklə süd məhsullarından uzaq durulmalıdır. 
 Xoralı kolit xəstəliyi olanlar aspirin, təzyiq dərmanları, revmatizm dərmanları və doğum kontrol dərmanlarını istifadə edərkən diqqət etməlidirlər. Çünki bu dərmanlar xoralı kolitə təkan verir.
 Zülal baxımından zəngin qidaları istehlak etmək kolit xəstələri üçün əhəmiyyətlidir. Qarışıq karbohidratla, tam taxıl və yaxşı yağlarla balanslaşdırılmış olan yeməklər xəstəliyin ən mühüm bəlalarından olan halsızlığı aradan qaldırır və insana güc verir. Bu da gündəlik həyata gümrah davam edə bilmək üçün əhəmiyyətlidir. Xoralı kolit və Crohn xəstəliyi xroniki olduğu üçün həyatınız boyu bu xəstəliklərlə yaşayarsınız.
 Burada unudulmaması lazım olan əhəmiyyətli vəziyyət kolit xəstəliklərində qidalanma çox önəmli bir faktor deyil. Yəni xəstəlik qidalanmaya bağlı olaraq tam sağalmır. Ancaq ishal çox su itkisinə səbəb olur. Həmçinin iltihabı vəziyyət sizi gücsüz buraxar. Bu səbəbdən də həm su itkinizi aradan qaldırmalı, həm də qidalanmanızla gümrah qalmalısınız. Sizi narahat etdiyini hiss etdiyiniz ərzaqları sərf etməyəcəksiniz. Çox həddindən artıq yağlı və ədviyyatlı yeməklərdən çəkinin.
 Alkoqol, siqaret, qazlı içkilər, acı istiot, acı souslar, çiy tərəvəzlər elmi olaraq sübut olmamasına baxmayaraq, xəstələrin bildirdiyinə görə kolit xəstəliyinə təkan verən qidalardır. Elmi məlumat olmasa da, burada xəstənin qidalanmasına diqqət edərək özünə yaramadığını hiss etdiyi qidaları istehlak etməməsi vacibdir.
 Kolit iltihabı bir vəziyyət olduğu üçün iltihab azaldıcı və quru qidalar yemək müalicə prosesinə yardımçı olur. Probiyotik qatıq istehlakı də iltihablanmaya qarşı təsirlidir.
 Adama ciddi şəkildə təsir edən və həyat keyfiyyətini salan kolit xəstəliyi mütəxəssis bir həkim tərəfindən tətbiq olunan müalicə üsulları ilə nəzarət altına alına bilər və insan gündəlik həyatına rahat davam edə bilər. Kolit müalicəsində həkiminizə məsləhətləşmədən heç bir şey etməyin. Həkiminizin tövsiyələri əsasında dərman müalicəsinə və pəhrizə davam edin.