Virusların səbəb olduğu, qızılca kimi səpkilərlə seyredilən, yoluxucu bir xəstəlikdir. Qızılcadan fərqi, maddələri daha açıq rənglidir və daha yüngül və təhlükəsiz seyr edilir. Məxmərək doğuşdan yaranan bir xəstəlik deyil. Sadə və bəzən simptomsuz, bəzən də sadəcə limfa vəzilərinin şişməsi şəklində ortaya çıxır. Üzdə və bədəndə 2-3 gün içində itən çəhrayı rəngli ləkələr əmələ gəlir. Şiş limfa vəziləri ümumiyyətlə boyun bölgəsindədir. Qışda və yazda daha sıx görülür. Xəstəliyin inkubasiya müddəti 2-3 həftə arasında dəyişir.
Təhlükəli olmayan bir xəstəlik olmasına baxmayaraq, hamiləliyin ilk 3 ayında məxmərək keçirən anaların uşaqlarında korluq, karlıq, ürək qüsurları kimi mühüm problemlər ortaya çıxa bilər. Bu səbəblə, bir çox ölkədə 12 yaşlarında qız uşaqlarına məxmərək peyvəndi vurulur.
MƏXMƏRƏK GÖRÜNƏN ƏLAMƏTLƏRİ
Bu xəstəlikdə, qızılca olduğu kimi atəş, halsızlıq kimi spesifik olmayan əlamətlərin görüldüyü prodromal dövr yoxdur. Kiçik uşaqlarda bu dövr olmamasına baxmayaraq, bəzi böyük uşaqlarda ortaya çıxa bilər. Amma olduqca yüngül seyr edilir. Xəstəliyin ən bariz əlamətlərindən biri qulaq arxasında və başının arxa hissəsinin alt hissəsində limfa vəzilərində böyümə görülür. Bu limfa vəzilərində böyümə bəzən səpkilərədən əvvəl ortaya çıxa bilər. Səpkilər, adətən açıq rəngdə, çəhrayı, üzdən başlayıb bədənə yayılan tərzdədir. Ortaya çıxandan 1-2 gün sonra yox olur. Xəstələrin 20-50%-ində səpki heç olmaya bilər.
Bundan başqa, ağız içində ləkələr ola bilər. Bundan başqa, keçici oynaq iltihabı, ağrısı ola bilər. Bu rahatsızlıq, tez-tez yetkinlik dövründəki qızlarda ortaya çıxır.
MƏXMƏRƏK DİAQNOZU
Aparılan fiziki müayinədə yuxarıda bəhs etdiyimiz əlamətlərin görülməsi məxmərək olduğunu düşündürür. Götürülən sidik analizində, ilk 2 həftə ərzində sidikdə virus aşkar edilə bilər. Eyni şəkildə boğazda da virus müəyyənləşdirilə bilər. Qanda leykositlər və trombosit azalmışdır. Xəstəliyin başlanğıc dövründə və 14 gün sonra alınan zərdablarda məxmərək antikor titri 4 dəfə artmışdır. Məxmərəkdə xüsusi Igm mövcuddur.
FƏRQLƏNDİRİCİ XÜSUSİYYƏTLƏRİ
Məxmərək, digər səpkili xəstəliklərlə qarışdırıla bilər. Amma məxmərək səpkiləri çox tez itir. Qızılcadakı kəskin boğaz əlamətləri bu xəstəlikdə yoxdur. Həmçinin limfa vəzilərində böyümə digər səpki edən xəstəliklərə görə çox daha qabarıqdır. Digərlərində bu qədər qabarıq olmaz.
İntensiv romatizmal ateşlə, revmatizmal oynaq iltihabı, ya da məxmərək oynaq iltihabı ilə qarışdırıla bilər. Streptokok infeksiyaları kəskin revmatizmal temperaturdan ayırmaqda yardımçıdır. Qısa müddətdə yaxşılaşması və ətrafda bənzər xəstələrin görülməsi, revmatizmal oynaq iltihabından ayırmağa kömək edir.
MƏXMƏRƏK AĞIRLAŞMALARI VƏ MÜALİCƏSİ
Məxmərəyin ağırlaşma formalarından birisi ensefalittir. Axarı olduqca yaxşıdır. Hamiləliyinin ilk 3 ayında, məxmərək keçirən anaların uşaqlarında doğuşdan gələn məxmərək ortaya çıxır. Xəstəliyin müalicəsi lazım deyil. Lakin görülən simptomları yox etməyə qarşı dərmanlar verilə bilər. Temperatur artarsa,temperatur düşürücülər (antipiretikler) və oynaq ağrısı, ya da baş ağrısı varsa ağrı kəsicilər (analjeziklər) xəstəyə vermək olar. Öz-özünə keçən və yüngül seyr edilən bir xəstəlik olduğu üçün xüsusi müalicə tələb etməz.
MƏXMƏRƏKDƏN QORUNMA
Məxmərək görülən bir adam, səpkilər başlamazdan bir həftə əvvəl və səpkilər başladıqdan 4 gün sonraya qədər yoluxucudur. Daha əvvəldən məxmərək keçirmiş anaların körpələri ilk 6 ay ərzində passiv olaraq qorunurlar. Məxmərək keçirməmiş analar isə hamiləliyin ilk 3 ayı ərzində məxmərəklə təmas etməkdən çəkinməlidir. Bu dövrdə məxmərək keçirsələr terapotik abortus dediyimiz doğum lazımdır. Bu dövrdə immunoglobulinlərin verilməsinin bir faydası yoxdur.
Məxmərək peyvəndi, qızılca və xanazırla birlikdə 95% nisbətində qoruyucu bir peyvənddir. Bu peyvənd 15 aylıqdan böyük uşaqlara rahatlıqla təyin edilir. Gənc qızlara bu peyvəndin təyin olunması halında peyvənddən sonrakı 3 ay ərzində hamilə qalmaması bildirilir.
